The significance and possibility of functional food production

Abstract

Abundant knowledge of the significance of food quality for all human living functions as well as growing human population and the occurrence of world "hidden hunger", directed food producers toward new production processes of and new product development that must satisfy the specific needs of different categories of consumers. The differences are reflected in sex age, religious affiliation, activity, health, social status etc. "Organic", "natural, minimal processing, functional (and often called "therapeutical") food nowadays represents the key interest of nutritionists, physicians and food producers. Such food should have a beneficial influence on human health, besides satisfying the nutritive and energetic necessities, by protective, prophylactic and healing performance. This paper discusses facts about the influence of food on human health, problems of malnutrition in developing and developed countries, presents states of food production in the world and in Yugoslavia, legislation and regulations on nourishment and food production, the disadvantages of former concepts of development of this production and possible directions of future trends with a particular review on functional food production.

Obimna saznanja o značaju kvalitetne hrane za životne funkcije čoveka rastuća svetska populacija i pojava "skrivene gladi" (nedostatak mikroelemenata i vitamina u ishrani) i posledice koje iz toga nastaju u svetu i kod nas, usmeravaju proizvođače hrane na nalaženje novih postupaka proizvodnje i novih proizvoda kojima bi se zadovoljile specifične potrebe različitih kategorija potrošača, različitih s obzirom na pol, starosnu dob etničku pripadnost, aktivnost, zdravstveno stanje, socijalni status i slično. "Organska", "prirodna", minimalno procesirana, funkcionalna (i danas sve češće nazivana "terapeutska") hrana trenutno predstavljaju ključni interes nutricionista, lekara i proizvođača hrane i reakcija su na dramatična zbivanja u svetu prouzrokovana pojavom "ludih krava" i GMH (genetski modifikovana hrana), toksika u stočnoj hrani Listeria sp. u mesu i mesnim prerađevinama i si. da bi se proizvela funkcionalna hrana, koja pored ispunjenja svih nutritivnih i energetskih potreba, treba da poboljša opšti zdravstveni status ljudskog organizma delujući protektivno profilaktički i lekovito. Za ostvarenje tog cilja potrebna je nova sveobuhvatna promena dosadašnjeg koncepta u proizvodnji hrane. Taj nov koncept mora se bazirati na dva osnovna principa, principu EU nazvanom "od farme do trpeze" (farm to food") i svetski prihvaćenom principu "održivog razvoja". Ona zahteva punu integraciju svih činilaca proizvodnje hrane počevši od obrade zemljišta, uzgoja stoke, preko procesiranja hrane i njene isporuke kupcu sa imperativnim ciljem da se zadovolje sve stroži zahtevi kupaca i maksimalno očuva prirodni potencijal u proizvodnji hrane tj., očuva životna sredina. Imperativni su i precizna kvantitativna i kvalitativa analitička i operativna kontrola u svim fazama proizvodnje (HACCP, ISO9000 i ISO14000) kao i stroga zakonska regulative. U cilju sagledavanja navedenih trendova u svetu u ovom radu izneti su podaci o uticaju hrane na ljudsko zdravlje, o problemima ishrane stanovništva u nerazvijenim i razvijenim zemljama, sadašnjem stanju u proizvodnji hrane u svetu i kod nas zakonodavstvu i regulativama u domenu ishrane i proizvodnje harane nedostaci dosadašnjeg koncepta razvoja u toj proizvodnji i mogući pravci budućeg razvoja, sa posebnim osvrtom na proizvodnju funkcionalne hrane. Istaknuto je da u našoj zemlji postoje značajne mogućnosti u ovoj oblasti proizvodnje koje za sada nisu iskorišćene. Organizacijom u ovoj proizvodnji kroz povezivanje svih relevantnih segmenata te proizvodnje (proizvođača prerađivača i potrošača), korišćenjem postojećeg prirodnog i ljudskog potencijala, donošenjem sveobuhvatne zakonske regulative uz podršku (finansijsku i moralnu) vlade i njenih institucija, naša zemlja bi mogla ostvariti značajan prodor na svetsko tržište, ostvariti značajan devizni priliv i uposliti veliki broj sada nezaposlenih. Mnoge zemlje Evrope to su već učinile ili se zato intenzivno i seriozno pripremaju. Mi šansu imamo i moramo je iskoristiti.